środa, 12, luty 2025
Z dowiyn downa po beskidak rozne kolyndniki goniowały.

Z dowiyn downa jak to wsio ludziska wiedzom goniowały po beskidak rozne kolyndniki ze sopkami, z gwiozdom a pote zaś przebiyrajce co ik to nazywali dziadami. Duzo juz roznyk pisorzy łopisywało to ciekawe widowisko co sie ino zachowało na połedniowom strone łod Żywca. Nik do siela nie wiy z kond się to wziyny w tyk wsiak taki cudacne zwyki. Jedni godujom ze to kasik w downyk rokak ludziska w kościele potpatrzeli, inni zas godujom ze łod tyk komedyjantow co to kiesik za downyk rokow po wsiak chłodzowali i przedstawiali przerozne śpasy. Som i tacy co pisom ze zwyk tyn przyseł z Bałkanow bo tam kasik zawidzieli podobne zwyki. Były tez taki głosy pze za hitlerowski wojny Niymcy godali ze to germajski zwyk i nie zawadzali dziadom po wsi gonić. Tak ze nawet wojna tej starodownej tradycje nie z kasyrowała. Tak to widzicie bylejako ty mądre głowy kciały donś do tego z kod się tes ty dziady we wsiak Beskidu Żywieckigo wziyny. Jo się ta nad tym namyśloł nie byde ale cosik kasik wom powiym jako jo ty dziady widzym i z cym sie to jy bo niewycytając, ktorysik rok zek z dziadami goniowoł a i łod staryk ludzi troche wiym. A zacnymy łod pocontku.  

Przysły świytnta Bozego Narodzynio a pote świyntego Scepana. Kie się ino leko przyćmiło na polu to rusali sie kolyndniki.Piyknie ubrani w nojlepse ubrani jaki było w kufrze.W niektoryk wsiak nosili sopke betlejymskom a zaś w innych gwiozde . Młodzi śli łosobno nie ze starymi. Dzieci po kolyndzie dostawały to na co gospodorza było staj. Łod jednego dostali jajek, łod innego kołoca abo jaki bukty. Mało kiedy bywało żeby ka jakiego grosa dostały bo i mało komu sie przelywało. Ale wdy sły z uciechom ze łoć do brzuchow na sujom. Zaś starsi kawalery śli juz bogaci, bo sli z muzykom i bardzi licyli na to ze co kany wypijom a na kojcu po tajcujom z pannami. Śli łod chałpy do chałpy i zodnego nie łomijali , bo łokropnom gajbom było jak kogo kolyndnicy minyli i nie przyśli zawinsowaj.Z pocontku zbierało sie ik poru. Nojcynści muzykanty, a pote jak śli łod chałpy do chałpy to zabirali sie śnimi panny, kawalery i kto ka ino kcioł, mog iś jak ino nie był śpikaty. Kolyndowani nojcynści kojcyli u gazdy co mioł nojwiynkom izbe .Tam kojcyło sie to muzykom i tajcowanim casami nawet do rania. Pote przychłodził stary rok i nowy łozpocynało sie goniyni dziadow.

Za dziady zwykle nie lecieli młodzi chłopcy ba kawalery i chłopy dorosłe. Kazdy łod rokow mioł przypisany stroj i maske, i jak przyseł stary rok to wszystko musiało byś piknie po naprawiane żeby sie miyndzy chłopami nie zawstydzij. Kazdy tez musioł wiedziej co mo graj za role, bo przece kazdy z tyk przebiyrajcow mioł za zadani łodegraj swój pokaz. Jo wom tu łopise jako moge role tyk nojważniyjsyk dziadowskik postaci. A zacnymy łod muzykantow.

Przy muzyce wystympowały nojcynści trzy instrumynty: heligonka, skrzypce i wakat. W ktorej wsi było wiyncyj muzykantow tym ta orkiestra była głośniyjso. Muzykancio musieli umiej nie ino zaśpiywaj ale tez i zawinsowaj gospodarzowi. A zacynało się tak. Jak gospodorz puścił dziady do podworca żeby narobiły gruchu to jedyn z orkiestry seł zawinsowaj.


Na scynści na zdrowi na tyn nowy rok żebyście byli zdrowi weseli jako w niebie janieli cały bozy rok. Zebyście mieli w kozdym kontku po dzieciatku a za piecym troje na to winsowani moje. Zeby ty dzieci były jak białe klosecki jako janiołecki spokojne żonecki.Zeby na ziorynku cały świat się spiyroł a żeby się w biydzie nik nie poniywiyroł.

Zeby wom chłop gorzałki nie pijoł, baby nie bijoł, fajki nie kurzył za babskami nie burzył .Curki zeby się wom powydały a wiela z chałpy nie zabrały a zeby miały kawalyrow co baca na przyczynie syrow. Zeby sie wom krowy śtyry razy do roku cieliły i po śtyry wiadra doiły a żebyście mieli krow co w sąsieku plow, a łowiecek co w maku ziorecek, a cielicek bysicek jako w lesie jedlicek.

Zebyscie mieli konie z białymi nogami a łorali styroma pługami. Jak nie śtyroma to trzoma jak nie trzoma to dwoma a jak nie dwoma to jednym, ale godnym. Zeby na ściyrni stoł snop przy snopie jako chłop przy chłopie a gazda miyndzy tymi snopami jako miesiącek pomiyndzy gwiozdami.

Przysli my tu po kolyndzie wiela wos tu nie ubydzie, za progiem se postojymy nozecki se zagrzejymy a jak bydzie waso łaska bydzie dziadom duzo flaska a jak bydzie bez łaski to chodź poł małej flaski. Śiognicie do skrzynie dostojcie poł świnie śiognijcie na wyske dostojcie masła łyske, sięgnijcie do sofki dostojcie gorzałki. Winsuje, winsuje, winsowaj nieprzespane pokiela jaki kolyndy łod was nie dostane tak to boze dej!



Jak zawinsowali to jesce po chipkali i pote zacynało się grani i dziadowski widowisko. Gazda kolynde jakom mog doł gorzałkom pocynstowoł , pote stanył se w progu i patrzoł co się to bydzie robiło, a jak mioł jaki dziecyska to ty wdy zaziyrały zo firanek bo sie tyk maśkarow ciynsko boły, ale tez ik to ciekawiło co się bydzie robić. Dziady rozgrzote gorzałkom i rozłochocone muzykom, nojcynści polkom baciarskom abo dzikom polkom, co się to zawdy przy dziadak grało, zacynały swoje przedstawiyni, przerozne mieli role do pokozanio. Zacnymy łod KONI i HERSZTA . Za konie wdy leciały mocne duze chłopy bo ciynzko było cały dziyj dźwigaj to krablicysko z dzwonkami i jesce skokaj i tajcowaj przy każdej chałpie. Muzyka grała a herszt ubrany w rogatywke i wybijany blachami miedzianymi stroj na podobiyjstwo wiyncyl wojskowe niz furmajski prowadził piyknie ty swoje „źrobki” zrobione troche na podobizne krakowskiego lajkonika. Śli se piyknie rowniutko, noga w noge z hersztym. Herszt w rynce mioł zyłe co prasnął zyłom ło ziym to konie chip do gory, co się herszt zwyrtnie miyndzy koniami to uny juz mig naokoło zanim . Ku koniom wdy doskakowały SMACIORY. Kolorowe strzympate wdy lagały na ziymi na podobizne gwiozdy a herszt z koniami jeno uwidzioł ze smaciory lezom w gwioździe juz wiod konicki a uny dawaj ik przeskakować i chipkać ponad nik. Smaciory roźnie nazywali po wsiak, bo i macidulami i ulkami a i łatkorzami. Uny wdy robiły nojwiynksy mont przy dziadak. Skokały kulały sie i robiły kozły po calutkim placu.

Były tez miyndzy dziadowskom kompanijom ZYDY i CYGONY. Z tyk bestnyk zawdy sło sie nojwiyncyl uśmioj. Ubrani byli w płosce łobsyte roznymi ździortami. To zydy miały rozne rzecy do handlu. Jaki ino dziurawe wiadra , sitka. Nazbirali do walizow po wsi roznyk staryk kalisonow, workow i siłom mocom kcieli to sprzedaj gospodarzowi. Wielkimi logami mierzyli place, ze to niby bydom kupowaj abo zaminiaj za byle dziadostwa co we walizie nosili. Wiadome ze jes to prześmiywnoś do żydowski natury co wdy ciągła do handlu. Cygon zaś wdy ze zydym kcioł w karty graj a co się przy tym u bili u kulalij. Na plecak mioł wdy lalke, bo jako wiadomo ze cygony z dziecyskami po wsiak chłodzowały. Cygon wdy udawoł kalike a ino patrzoł jak by tu co ka ukraś zydowi i uciyc. Abo w karty z nim zagraj łosukaj i dopaś co z walizy, co po prowdzie i tak nic nie wortało. Nastympnom takom porom były DEBŁY i ŚMIERĆ. Ci zaś w dy się gonili po placu i przeciskali, jako to niby ło duse. Debły były zawse dwa corny i cyrwony śmierć jedna. Debły co kwila przyskakiwały ku śmierci i dawaj na niom z widliskami zyzać , a śmierć zaś kosom wywijała ze to niby tej dusy broni. Nimogło tez braknyj MŁODEJ PORY i MISIA. Młodo pora zbiyrała wdy piniondze ,ze to niby młody pon robić nie kce a dziecko głodne i trza mu na jedzyni daj. Miś zaś się po placu kuloł i nic nie robił ba zapłodnioł ziym. Lagoł i proł zadkym kiela wlazło zeby się w nowym roku w urodzajak darzyło. Były miyndzy dziadami tez DZIEKCIORZE, PUDLORZE. Było to zaś na pamiątke tyk co to po wsi chłodzili gorki łotaj abo bydło lycyj. Pudlorz mioł na plecak taki ramo i pełno na nim dziurawyk gorkow, i niemiłosiernie nimy trzopcył. Dziekciorz mioł wor i loge a we worze mioł byle jaki mazidła potrzebne w lycyniu. I powim wom ze sie ta zodno dziywka nie łopstoła cysto, bo mazali rowno. Mazały dziekciorze i debły mazoł tez KOMINORZ co w kazdej bandzie musioł byś. Był to nojcynsci gibki młody chłopiec co umioł na kazdy da wyjś i komin wymiataj. Nie było kiesik pintrowyk chołp ba małe chałpecki to ta na kozdy da wyskocył grosa za robote abo wypitom wymogoł. Duzy gruch robiły tez PACHOŁKI. Byli to mocni chłopcy ubrani w górolski stroje co strzylali na długig batach co se ik sami robili a i tez stukom było z takigo batu strzelić. Ponosik to strzylani miało odegnaj złe duse gospodorzowi łod chyzow.

Z casym jak mijały roki na mnozyło się jesce roznyk postaci dziadowskik. A to fryzyjerow, telefonistow, milicjantow i innyk wsiowyk niepilcow. Wszystko to wydziwiało i cudowało gospodarzom po placak. Muzykanci ciynli na wściekłom nute a ci śpasy wycyniali jaki mogli żeby się ino ludzie uciesyli. Ale w jednym momencie muzyka przestaje grać, konie jak by na zawołani przewracają się jak nie zywe na ziymi. Łokropny lament podnosom dziady bo konie zdechły. Zydy goniom z cygonami na łokoło kcom podkuwaj konie, dziekciorz kadzi słomom żeby ik rusaj do zycio. A debły ze smierciom już się kryncom po tyłak żeby dusycke uniyś każdy w swojom strone. Resta lamyntuje za koniami ze pozdychały, herszt piere zyłom po ziymi a beko wio siwoski wio! Nogle muzyka zaś zacyno graj a konie cudownie uzdrowione muzykom dźwigajom się nazod do zycio. Kłaniają się gospodorzowi , herszt wywodzi konie z placu a za nimi wychodzi resta bandy. Kapela gro za kolynde dziynkujymy i przedstawiyni się kojcy.  

Ta śmierć i cudowne wskrzesyni kojskigo zywota mo niby łobznocać zamirani i łodrodzani się przyrody do zycio. Tak godajom etnografowie, ale z kond się to wszystko wziyno i co to mo łobznocać tego tak naprowde niewiy dokojca nik. Mi jes jeno zol ze to wszystko nie wyglado juz tak jak kiedyśik, ze po wsi nima już tyk prowdziwyk wystympow. Dobrze ze jesce na Godak Żywieckik mogymy łogladaj w miare prawdziwe łodbici downyk dziadow. Ze jesce som sanobliwe ludziska po wsi co pilnują tyk starodownyk masek, i dbajom ło tom nasom piyknom beskidzkom tradycje. Dej Bze żeby ta tradycja nie upadowała ba sie dźwigała do zycio. Pozdrowią i zachyncom młodyk żeby sie do roboty brali i nie patrzeli ze sie ta z wos byle sietnioki siejom. A starsyk tez piyknie pytomy tego roku żeby sie na gody zabrali i żeby nie patrzeli na ludzi co bydom godać bo zdo mi sie ze to jes akurat mało ważne. Miywojcie sie.


HARNAŚ

{yoogallery src=[/images/stories/arts/2010-gody/slajdy] }

Zobacz także:
Program Godów Żywieckich 2010 (Milówka, Żywiec)
Jak to jest z tymi dziadami
Niesopusty 2009 (filmy i zdjęcia)
Gody w Milówce 2009 (filmy i zdjęcia)
Kto chodził po wsi
Fenomen żyjący autentycznie

 

Komentarze   

0 #13 Mariusz Kąkol-Harnaś 2010-01-27 02:11
Powiem jednak tak całkowicie na marginesie że zainteresowanie godami w tym roku,jeżeli chodzi o media i w ogóle zainteresowanie ludzi z zewnątrz jest nikłe.Pamiętam inne lata.Gdy chodziło się na gody ,to TVP transmitowało na żywo przebieg tej kolorowej i z żywiołowej imprezy.W TYM ROKU NIESTETY !!Ponoć TVP3 Katowice ma w piątek pokazać krótki materiał z przebiegu godów i to tyle.Fotorelacj i na portalach praktycznie zero.Nie mówiąc nawet o radiach i gazetach które zawsze tłumnie odwiedzały i zbierały materiały związane z godami.Szkoda wspominać nawet o organizacji tegorocznych godów.Uczestnic y po całodziennym wysiłku dostali w Milówce na obiad,niby to bigos a niby czerwoną kwaśną wodę ,którą górole nazywają "Bigos po myśliwsku" Czyli "Kapusta na talyrzu a miynso w lesie".Ja mogę z czystym sumieniem powiedzieć że na gody chodzę już kilkanaście lat ale takiego badziewia to nie pamiętam...Czyż by rynek Milówki i województwo Śląskie ,zostało godami nasycone??? Czyżby znudziło się promowanie grup kolędniczych??A może po prostu Milówka nasyciła się już organizacją godów i najwyższy czas przenieś imprezę w inne miejsce???Ale niema co gdybać najważniejsze to że uczestnicy dopisali i była super zabawa...Może nawet w sprzyja nam zanik ruchu medialnego??? Kto wie ,może tak:-)) Pozdrawiam wszystkich
0 #12 Mariusz Kąkol-Harnaś 2010-01-25 18:44
DZIADOWSKO IMPREZA W MILOWCE ZAKOJCONO:-)Doc hodzymy pomału do siebie po Żywieckik Godak:-)) Głos zachrypniynty łod śpiywanio co cłowiek słowa przegodaj ni moze bo piscy jak gynś kie jom lis przydusi:-)Ale zadowolyni my som bo na teli bandy momy cworte miyjsce i wyroźniyni .Licy sie chynć i zamiłowani.Leci eli my z chynciom i z uciechom.Ciesy mnie to ze sie ty dziady w Ciyncinie nie przeminyły i ze zawdy my som faworytami na godak.Nase młode dziady trosecke gorzy wystąpiły ale to sie nie licy.Licy sie uczestnictwo i to ze chłopokom sie kce.A z casym pomalućku nabierom doświatcynio to i zacnom zbiyraj nagrody.Zebyści e sie ino chłopcy nie zrazili ba jak nojduzyj kultywowali tom piyknom beskidzkom tradycje.Pozdro wiom wszystkik przebiyrajcow co byli z nami i w sobote widzymy sie w Żywcu:-))
0 #11 Kwicoł 2010-01-23 17:27
Bardzo piyknie to napisołeś Harnasiu,,,oby więcyj takiego pisanio było na nasym portalu,,,
Pozdrowionka dlo wszyckich,,,Hej
0 #10 loraniec 2010-01-23 08:57
Znamienite słowa przytoczyłeś i przypomniałeś księdza, który powinien być wzorem nie tylko dla nas lecz przede wszystkim dla kleru.Jak stwierdził ksiądz Tischner onego czasu, że " nic tak nie zraża wiernego do kościoła jak odejście od konfesjonału".
0 #9 Mariusz Kąkol-Harnaś 2010-01-21 22:10
Dobra charakterystyka górola kolego loraniec:-)Jako ciekawostkę powiem wam co kiedyś powiedział ks Tischner . " Jak byś kcioł wprowadzić górola do krolestwa niebieskigo ,to byś go musioł wyspowiadaj a pote łodrazu zabić".A kto lepi jak un znoł gurolski duse? Chyba ino jedyn Bog...Pozdrawia m
0 #8 loraniec 2010-01-21 21:45
Górale to dziwny naród. Mówią niezrozumiałym językiem za kołnierz nie wylewają i do bitki chętnie sie zabierają coś z indian mają. A to mieszanina nacji stworzyła góralską hybrydę i język zapożyczony od Wołochów. Ju hu.
0 #7 benobi 2010-01-21 21:14
Jako "nieekspert" gwary bardzo się cieszę, że na naszym portalu zamieszczane są takie artykuły. Harnasiu, dla mnie to jest gwara najwyższej próby ;-) być może niektóre słowa zapisane są niefachowo, ale, jak stwierdził Raptor, konia z rzędem temu, kto określi definitywne zasady pisowni.
Pozdrowy
0 #6 Mariusz Kąkol-Harnaś 2010-01-21 21:12
Zapomniałem jeszcze odpowiedzieć na pytanie Raptora:-)Drogi kolego u nas sie godo łorkiestra abo kapela. Ale to u nas sie tak godało ka indzi to niewiym:-) Pozdrowiynia...
0 #5 Mariusz Kąkol-Harnaś 2010-01-21 21:10
Z godzę się z kolegą Raptorem że Sabała czyli Jan Krzeptowski był wyjątkowym znawcą gwary.Wiadomo ze gwara podhalańska rożni się od naszej i w pisowni i w wymowie.Osobiśc ie bardzo lubię tą gwarę a rękopisy w wykonaniu Sabały czy jak kto woli sablika ,bo i tak go zwali miejscowi ,są napisane piękna autentyczną gwarą ,która była przekazywana z pokolenia na pokolenie i nie była wzorowana na przekazach literackich i badaniach etnograficznych ale pieczołowicie przekazywanej mowie pradziadów.Nie twierdze że inni badacze gwary czy literaci piszący gwarą źle to robili ,ale jakoś zawsze bardziej przychylam się właśnie do tych ludzi którzy z gwarą się urodzili nie którzy się jej dopiero uczyli.Takie moje zdanie i trudno nie zmienię go...Niektórzy krytykują to co ja napisałem.Oczyw iście takie ich prawo.Ja pisząc gwarą pisze to tak jak słyszę a więc tak jak nauczyłem się w domu.Pisze tu na tym portalu ,Dziadek Staś,Jasiek i ja.Każdy z nas w jakimś tam niewielkim stopniu pisze inaczej.Ale czy my kiedy kolwiek staramy się wchodzić w konflikty ze sobą, czy w jakieś inne jedno literowe spory?? Nie! Ponieważ każdy z nas kocha góralską gwarę ,kocha góralskie zwyczaje i z zadowoleniem i przyjemnością czytamy każdy gwarowy tekst zamieszony na tym portalu.Na pewno jest więcej ludzi na tym forum którzy potrafią pisać gwarą ,a więc proponuje aby zaczęli opisywać ,stare zwyczaje ,starodawne znaczenie różnych świąt i zwyczaji z nimi związanych.Gwar antuje że z naszej strony nie będzie nie zdrowej krytyki,i na pewno zadowoleniem będziemy dowiadywać się różnych nowych słów i zwyczai związanych z naszą wsią i nie tylko.Niema się co zastanawiać tylko pisać jak kto umie :-) Pozdrawiam wszystkich prawdziwych miłośników góralszczyzny
0 #4 Raptor 2010-01-21 19:48
Szanowny Harnasiu.
Ładnie albo jak kto woli PIKNIE, albo jeszcze inaczej PIYKNIE żeś to wszystko opisał. Zrobiłeś kawał dobrej roboty. Dla znawców pisania gwarą a może po gwarsku - konia z rzędem temu, który w sposób jednoznaczny określi zasady pisowni w gwarze.
Wydaje mi się, że najważniejszy w gwarze oprócz charakterystycz nego słownictwa jest akcent, w gwarze góralskiej zwykle pada na pierwszą sylabę, ale w połączeniu z przyimkiem, akcent przenosi się na przyimek. Bardzo często gwarę określa się jako mówiona odmiana języka ogólnonarodoweg o (tzw. języka literackiego), posiadająca swoiste słownictwo, a często i odmienną frazeologię oraz artykulację.
Wszystkim "znawcom" pisowni w gwarze polecam rękopisy Jana Krzeptowskiego - Sabały. W nich zobaczycie, jak należy właściwie pisać teksty gwarą.
Pozdrawiam
PS.
Jak powinno się pisać gwarą słowo ORKIESTRA?
ŁORKIESTRA,
uORKIESTRA,
KAPELA
Cy jak?

Dodaj komentarz

Kod antyspamowy
Odśwież

Kronika Cięciny

 
als logo
 
Akcja Renowacja
  


Nasi partnerzy


 
Arkom logo
rysianka_team
Żywiec Zdrój logo
mcd electronics
Przedszkole AKUKU
mcd electronics
 
Pomoc dla Marcina Walusiaka
Pomoc dla Majki Galica

Facebook

 fb

 
 
Pomoc dla Majki Galica
Pomoc dla Michała Gluzy
 
Pomoc dla Grażyny
Pomoc dla Grażyny Witos-Fabian

Komentarze | Ostatnio dodane

Fotoforum | Ostatnio dodane zdjęcia